Arheolozi pronašli predmete stare oko 3.000 godina

ZENICA (AA) – Arheolozi iz BiH i Austrije, predvođeni doktorom Marijom Gavranovićem, zamjenikom direktora Instituta za orijentalnu i evropsku arheologiju austrijske Akademije nauka, već sedmicama na području zeničkih naselja Kopilo i Gradišće vrše arheološka iskopavanja, a nalazi pokazuju dokaze naseljenosti ovog prostora prije 3.000 godina.

Arheološka istraživanja na području Kopila i Gradišča kod Zenice traju već nekoliko sedmica, a za to vrijeme pronađen je veliki broj predmeta od keramike, kostiju životinja te drugih predmeta koji dokazuju da su ovo mjesto naseljavali ljudi hiljadama godina. Ovo su i prva arheološka istraživanja na području Zenice u posljednjih oko 40 godina.

• Međunarodni projekat –

Gavranović je rekao kako se radi o projektu Instituta za orijentalnu i evropsku arheologiju austrijske Akademije nauka koji za cilj ima ispitivanje naselja iz željeznog i brončanog doba.

“Radi se o međunarodnom projektu Instituta, Muzeja grada Zenice te studenata Filozofskog fakulteta u Sarajevu. To je austrijsko-bosanska kooperacija. Ova istraživanja se vrše u okviru malo većeg projekta austrijske Akademije nauka koji se zove ‘Vizualizacija nepoznatog Balkana’ i to je trogodišnji projekat u kojem je uključeno pet studija iz BiH i Srbije”, kazao je Gavranović.

Dodao je da su se odlučili za istraživanja u zeničkom bazenu upravo zbog potencijala koje je kao arheolog prepoznao na tom području.

“Radi se o ispitivanju brončano i željeznodobnih naselja u jednom specifičnom krajoliku Srednje Bosne, imamo dolinu rijeke Bosne i okolna brda i naselja. Drugi projekti se vrše u okviru ovog velikog projekta u Semberiji, imamo projekat koji smo radili u novembru prošle godine, te tri ostale studije u Srbiji. Cilj je da se u jednom diakronom pregledu što više upoznaju ljudske, prethistorijske zajednice na Balkanu, od prvih stočarsko-zemljoradničkih populacija do početka Željeznog doba”, rekao je Gavranović.

• Kontinuitet naseljavanja –

Istraživanja na ovim lokalitetima počela su nakon snimanja terena LIDAR-om te geomagnetskim ispitivanjima koja su pokazala anomalije. Radilo se iskopavanje na nekoliko “sondi”, prostora veličine od oko 5×5 metara, na kojem se polako čisti sloj po sloj zemlje.

Istaknuo je činjenicu da je lokalitet Kopilo kod Zenice bio u kontinuitetu naseljavan barem 800 godina.

“U ovogodišnjim ispitivanjima istraživali smo lokalitete iz željeznog i bronačnog doba, okvirno oko 3.000 godina prije danas, drugi milenij prije nove ere, i ovdje imamo specifičan obrazac naseljavanja u zeničkom bazenu, gdje su sva ta naselja na jako visokim pozicijama. Kopilo je na 610 metara nadmorske visine, susjedno Gradišće je na 910 metara nadmorske visine. Očito je postojala potreba da se naselja osnivaju na visokim terenima i sva naselja su utvrđena, sva imaju foritfikacijske sisteme tako da kroz tu činjenicu možemo zaključiti da je postojala potreba odbrane”, govorio je Gavranović o nalazima.

Na Kopilu, kazao je austrijski stručnjak, postoji kontinuitet naseljavanja od najmanje 800, 900 godina, počevši od kasne bronce do latinskog perioda, do 2. stoljeća prije nove ere.

“To zaključujemo na osnovu nalaza koje smo našli i u ovoj kampanji, a lokalitet je istraživan 70-ih i 80-ih godina, ali sad imamo puno više mogućnosti da uz pomoć novih metoda izvučemo što više informacija iz tih nalaza”, rekao je Gavranović.

• Glinena figura –

Rekao je kako su ove godine imali veliku sreću, posebno na lokalitetu Kopilo, da pronađu veliki broj predmeta, poput keramičkih posuda svih vrsta, ukrasa i formi, ostatke tkalačkog stana, tegove, kamena oruđa, koštana oruđa, a ljudi koji su naseljavali ovaj prostor su i vrlo rano počeli topiti željezo iz željezne rude, a do ovog zaključka se došlo pronalaskom dva željezna predmeta, jednog noža i šila te ostataka šljake.

U toku istraživanja, arheolozi su pronašli i glinenu figurinu od oko 10 centimetara, što do sada nigdje na području Srednje Bosne nije pronađeno.

“Stvarno neočekivan nalaz u ovom sloju iz željeznog doba je figurina izrađena od gline, predstava ljudskog lika s muškim spolnim organom i šematiziranim licem. Takav nalaz nije bio poznat nigdje s područja Srednje Bosne iz tog doba i svakako je novina i vjerujem da će odjeknuti u stručnom svijetu, jer otvara nam mogućnosti interpretacije i pored tog nekog svakodnevnog života, pošto se radi o društvima o kojim nemamo pismenog traga. Ta figurina nije svakodnevni predmet, nema funkciju osim kultnog, magijskog, religijskog i to nam otvara prozor da pogledamo i pokušamo shvatiti o vjerovanjima tih ljudi tada”, zaključio je Gavranović.

Magistar arheologije s Katedre za arheologiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu Edin Bujak rekao je kako na području Zenice postoji više od 15 prahistorijskih naselja.

“Iz Zenice sam te sam kroz svoje radove obišao većinu arheoloških lokaliteta na području Zenice i mogu da kažem da se ovdje nalazi više od 15 prahistorijskih gradina, naselja, koja su specifična i interesantna. Imamo ih uglavnom raspoređene po uzvišenim položajima i tako uokviruju zenički bazen. Mi smo se bazirali na dvije strane tog bazena, Gradišće gdje imamo šest prahistorijskih naselja te Kopilo koje je interesantno samo po sebi. Cilj nam je da mapiramo naselja i pokušamo rekonstruisati i dati hronologiju tog života u bronzanom i željeznom dobu u svim naseljima, a da li ćemo u svim tim naseljima vršiti istraživanja, to sada ne znamo. Za početak radimo ovdje i tu ćemo raditi najvjerovatnije i naredne godine, ali probat ćemo mapirati sva ta gradinska naselja”, rekao je Bujak.

Rekao je kako priliku da rade na iskopinama imaju i studenti arheologije iz Sarajeva, što čitavom ovom projektu daje edukativnu svrhu, pored one naučne.