Kapablanka, šahovski Mocart
José Raúl Capablanca kubanski je šahist i treći svjetski šahovski prvak. Smatraju ga Mozartom šaha. Pored šaha, bavio se i publicistikom. Autor je i nekoliko šahovskih knjiga, a od 1912. do 1915. godine objavljivao je šahovski magazin u Havani.
U septembru 1913. godine Capablanca se zaposlio u Ministarstvu spoljnih poslova Kube. Njegova misija je bila da posjećuje glavne gradove Evrope i da igrajući šah i pobjeđujući, proslavi Kubu. Od oktobra 1913. do marta 1914. odlazi u London, Pariz, Berlin, Varšavu, Rigu, Lenjingrad, Moskvu, Kijev i Beč. U ovim, ali i drugim gradovima demonstrirao je igranje simultanki, uvijek pred mnogo posmatrača.
Igrao je 24 serije protiv nekih od najboljih majstora Evrope: Aljehin, Bernstein, Bogoljubov, Nimzovitsch, Réti, Tartakower i drugi.
Decembra 1921. oženio se Glorijom Simoni Betancourt. Dobili su sina José Raúla 1923 i kćerku Gloriju 1925.
Capablanca je naučio igrati šah sa četiri godine gledajući igru svog oca. U petoj godini učlanio se u Havana Chess Club, gdje ga vodeći šahisti kluba nisu mogli pobijediti nakon razmjene kraljica. Kada je tek napunio 13 godina, pobijedio je kubanskoga nacionalnog prvaka Juana Corza, rezultatom od 4 pobjede, 3 poraza i 6 remija
Obrazovao se u SAD-u, gdje je studirao inženjerstvo na Univerzitetu Columbia. 1908. godine otac mu je uskratio finansijsku podršku jer je više igrao šah nego što je učio. Tada je odlučio da se izdržava igrajući šah.
U New Yorku je igrao simultanke i od 720 partija 686 je pobijedio, 20 remizirao, a 14 izgubio.
Capablanka je bio posebno nadaren za brzopotezni šah.
Na velikom turniru 1914. godine u Sankt Petersburgu, uz prisustvo većine svjetskih šahista (osim onih iz Austro-Ugarske), Capablanca je prvi put odigrao susret protiv Laskera. Capablanca je poveo za 1.5 bod u preliminarnoj rundi i natjerao Laskera da se grčevito bori za remi.
Prvi svjetski rat prekinuo je šahovske aktivnosti u Evropi. Poslije rata Lasker nije bio spreman za šah. Laskerov napor da obezbijedi finansijsku sigurnost igrajući šah nije imao uspjeha i čuveni šahista je kasnije umro u siromaštvu. Iz tih razloga se složio da brani titulu protiv Capablanke 1920, ali je predao titulu izazivaču jer je bio bolestan. Rekao je Capablanki: “Stekli ste titulu bez igre, ali ste je zaslužili zbog vašeg briljantnog igranja šaha.”
Bilo je pritisaka od šahovskog svijeta na Laskera da ipak igra s Capablankom i kada je Capablanca našao sponzore na Kubi, koji su bili spremni finansirati meč sa 25.000 dolara, po pola svakom učesniku, bez obzira na krajnji ishod meča, Lasker je prihvatio. Održao je obećanje i pošto je predao titulu šampiona, bio je taj koji je izazvao Capablanku. Meč se održao u Havani 1921, ali je bio veliko razočarenje za šahovske zaljubljenike. Iako je bilo planirano 30 partija, meč je trajao samo 14, u kojem je Lasker izgubio 4 partije, nijednu nije dobio, uz 10 remija (+4 -0 =10). Predao je meč zbog narušenog zdravlja. Capablanca je tada postao novi svjetski prvak, zadržavši titulu do 1927.
Taj podvig (osvajanje titule svjetskog prvaka bez izgubljenog susreta) nije se ponovio gotovo 80 godina, sve dok Vladimir Kramnik 2000. nije pobijedio Garryja Kasparova +2 -0 =13.
Godine 1925. održan je turnir u Moskvi gdje su se dogodila, za Capablancu, dva zanimljiva događaja. Prvi je bio za vrijeme simultanki, gdje je Capablanca dobio sve partije osim jedne gdje je remizirao, i to protiv 12-godišnjeg dječaka, kome je na kraju meča rekao: “Jednog dana postat ćeš prvak!” To dijete bio je Mihail Botvinik. 13 godina kasnije, Botvinnik nije samo pobijedio Capablancu već i postao svjetski prvak. U jednom trenutku za vrijeme turnira, Capablankina prelijepa žena ušla je u salu i on se očigledno toliko zaljubio da je previdio da mu je skakač napadnut od protivničkog pješaka. Izgubio je i skakača i partiju.
Capablanca je zbog bolesti umro u New Yorku 8. 3. 1942. Četiri godine kasnije umro je i Aljehin. Tada je pronađen Aljehinov rukopis s najboljim partijama Capablanke. U uvodu je napisao: “Njegovom smrću izgubili smo šahovskog genija kakvog više nikada nećemo vidjeti.”
Capablanca nikad nije otvorio nijednu šahovsku knjigu niti učio šahovska otvaranja. To što je postao svjetski prvak uprkos toj činjenici čini ga vjerovatno i najvećim prirodnim šahovskim talentom koji je ikada igrao šah.
